Zalecenia żywieniowe w jednostkach chorobowych

CHOLESTEROL

• Jednym z czynników zwiększających występowanie chorób ukł. sercowo- naczyniowego jest podniesione stężenie cholesterolu całkowitego, szczególnie frakcji LDL i obniżone stężenie cholesterolu HDL
• Wg Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego – głównym parametrem lipidowym jest LDL ( < 115 mg/dl)
• Najważniejsza jest prawidłowa DIETA
• IŻŻ zaleca spożywanie NKT max 5-6% ( produkty pochodzenia zwierzęcego oraz oleje tropikalne PALMOWY I KOKOSOWY)
• Redukcja spożywania tłuszczów nasyconych
• Unikać izomerów trans kwasów tłuszczowych (utwardzanie tłuszczów roślinnych i smażenie)
• Odpowiedni stosunek kw. omega 3 : omega 6 – omega-6 (olej słonecznikowy, sojowy, z winogron) ; omega – 3 (olej lniany, rzepakowy, orzechy, ryby tł)

• Błonnik pokarmowy – zmniejsza stężenie cholesterolu w tym LDL, obniża absorpcję cholesterolu i kw. tłuszczowych, zwiększa wydalanie kwasów żółciowych z kałem, sprzyja fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym,

Wg badań z 2017 roku, zwiększenie zawartości błonnika pozwala obniżyć cholesterol całkowity o 9,3 – 14, 7 mg/dl, a LDL o ;10,8 – 13,5 mg/dl

Szczególne ważny jest błonnik rozpuszczalny (produkty zbożowe, owies jęczmień), warzywa (marchew, pietruszka, bakłażan), owocach ( pomarańcze, jabłka), nasiona roślin strączkowych (fasola, groch)

• Węglowodany – węglowodany proste wpływają na TG i frakcje HDL, ważna jest dieta o niskim IG,
• Fitosterole i fitostanole – to związki roślinne, które obniżają wchłanianie cholesterolu i żółci w przewodzie pokarmowym (oleje, orzechy, nasiona, ziarna zbóż, warzywa i owoce)

Wg standardów Polskiego Towarzystwa Dietetyki wszystkie osoby z grupy ryzyka oraz pacjenci ze zdiagnozowanymi choroba ukł. sercowo – naczyniowego powinni być objęci poradnictwem żywieniowo- dietetycznym.

Zmiana stylu życia obejmująca dietę i aktywność fizyczną, zaprzestanie palenia jest najlepszą nie farmakologiczną metodą prewencji leczenia zaburzeń lipidowych.

Często zaburzeniom lipidowym towarzyszy otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze.

Wg Wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego dieta powinna:

• Mieć małą zawartość  Tłuszczy Nasyconych
• Nacisk na pełnoziarniste produkty
• Warzywa, owoce,
• Ryby, chude produkty mleczne, chude mięso
• Nasiona roślin strączkowych, orzechy
• Oleje roślinne
• Zalecenia diety śródziemnomorskiej i diety DASH

DNA MOCZANOWA 

  

• Dna moczanowa występowała już w starożytności, pierwszy kliniczny opis oraz określenie „podagra” opracował Hipokrates.
• Na dnę cierpiał Isaac Newton, Aleksander Wielki, Benjamin Franklin
• 3 % populacji, głownie mężczyźni
• Jest to zapalenie stawów spowodowane gromadzeniem moczanu sodu i jego krystalizacją w płynie stawowym oraz powstawanie złogów moczanowych w innych narządach na skutek nieprawidłowej diety, min spożywania dużej ilości mięsa, fruktozy i alkoholu
• Do zaburzeń może dochodzić w przebiegu chorób nerek lub w przypadku zwiększonego obrotu nukleotydów, może być wrodzona lub nabyta
• W badaniach laboratoryjnych , kwas moczowy > 7mg/dl
• Czynnikiem ryzyka jest dieta bogato-purynowa, alkoholizm, szybka utrata masy ciała, ostre infekcje, stan po dializie lub zabiegu operacyjnym
• Leczenie farmakologiczne oraz nie farmakologiczne
• Spożywanie wiśni i ich ekstraktu w ciągu 48 h może zredukować ryzyko ponownego napadu dny o 35-45%
• Spożywanie mleka w proszku oraz tłuszczu mlecznego zmniejsza częstotliwość napadów
• Należy unikać odwodnienia oraz niskich temperatur
• Ważne jest podawanie kwasów omega-3 – redukują stan zapalny
• Istnieje korelacja między nadwagą i otyłością a zachorowaniem (spadek ilości tłuszczu trzewnego redukuje poziom kwasu moczowego w surowicy krwi)
• Prewencją napadów dny jest eliminowanie fruktozy – wchodzi w szlaki metaboliczne puryn,
• Puryny – występują w pokarmach bogatokomórkowych, które obfitują w kwasy nukleinowe
• Są 3 grupy produktów zawierających związki purynowe,
• Wykluczone: mięso czerwone, kakao, szparagi, szproty, drożdże, suszone morele,
• W umiarkowanych ilościach: nasiona roślin strączkowych,- wg badań w nieznacznym stopniu podnoszą kwas moczowy
• Syrop glukuzowo – fruktozowy,
• Wykluczyć: zupy oraz sosy przygotowane na kostnych, mięsnych i grzybowych wywarach

PRODUKTY O WYSOKIEJ ZAWARTOŚĆI ZWIĄZKÓW PURYNOWYCH

RYBY: dorsz, karp, łosoś, makrela, pstrąg, sandacz, sardynka, sola, szczupak, szproty wędzone, śledź, krewetki

MIĘSO: cielęcina, jagnięcina, karkówka, rostbef, szynka, kurczak pieczony, pierś, udko, grasica, wątróbki, gęś, zając

WARZYWA: brokuły, brukselka, zielony groszek, kalafior, kukurydza, papryka, por, szpinak,

GRZYBY: boczniaki, borowiki, pieczarki

ALKOHOL: piwo 

PRODUKTY O NISKIEJ  ZAWARTOŚĆI ZWIĄZKÓW PURYNOWYCH

• PRODUKTY MLECZNE
• ZIARNA I ORZECHY
• OWOCE (banan, melon – umiarkowane)
• PRODUKTY ZBOŻOWE
• WARZYWA – buraki, cebula, cukinia, kapusta, marchew, ogórki, pomidory, rzodkiewka, sałata, ziemniaki, kurki
• MIĘSO – szynka gotowana, metka, mortadela, salami

ZAPARCIA

             

Zaparcie stolca:

• Wg polskich badań epidemiologicznych, 13% populacji cierpi na zaparcie stolca i wzrasta
• Zaparcia, zespół jelita drażliwego i refluks są wiązane z dynamiczną zmianą trybu życia społeczeństw i industrializacją przemysłu spożywczego
• Leki wpływają na pasaż jelitowy (preparaty żelaza, glinu wapnia, opiodowe l/przeciwbólowe, obniżające ciśnienie, neuroleptyki, przeciwdrgawkowe czy moczopędne)
• ZAPARCIE wg pacjenta – wypróżnianie rzadsze niż codzienne, a także stolec zbity, twardy, trudny do wydalenia, powodujący dyskomfort
• KRYTERIA RZYMSKIE, rozpoznajemy gdy są spełnione min 2 kryteria:
• Wysiłek w czasie oddawania stolca min w 25% wypróżnień,
• Grudkowate, twarde stolce w min 25 % wypróżnień
• Poczucie niepełnego wydalenia w 25 % wypróżnień
• Poczucie zatwardzenia lub blokady odbytnicy podczas min 25 %
• Konieczność zastosowania ręcznych zabiegów w 25 %
• Mniej niż 3 wyróżnienia w tygodniu

Zaparcie stolca:

Kluczowymi elementami profilaktyki i terapii zaparć są zmiany:

• Zmiany sposobu odżywiania

(zwiększenie spożycia błonnika – zwiększa objętość stolca, poprawia perystaltykę  jelit, ułatwia wypróżnienia )

WHO rekomenduje 25 g błonnika /24h,

Zalecane: otręby pszenne, glukomannan, babka płesznik, suszone śliwki, razowe pieczywo, pełnoziarniste produkty zbożowe, surowe warzywa i owoce,

• Dostateczna ilość płynów

Min 8 szklanek płynów dziennie,

• Aktywność fizyczna
• Higiena wypróżnień

 

Zaparcie stolca:

NOWOŚĆI W TERAPII ZAPARĆ 

• PROBIOTYKI

Bifidokakterie (B.bifidum, B.infantis,. B. Longum),

Lactobacillus (L.casei, plantarum, reuteri)

• OWOC KIWI (enzym aktanidyna – pobudza motorykę jelit)

    

• BABKA PŁESZNIK        
• OSTEOPOROZA 

• Choroba szkieletu – doprowadza do zwiększonej łamliwości kości
• Zmniejszenie masy kostnej oraz upośledzenie mikroarchietktury tkanki kostnej
• Wg WHO – choroba cywilizacyjna, przebiega podstępnie , początkowo bezobjawowo,
• W PL 2 mln pacjentów po 50 r.ż.

Częściej u kobiet po menopauzie

CZYNNIKI RYZYKA POWSTAWANIA:

• Demograficzne, genetyczne – Niemodyfikowane
• Modyfikowane: status prokreacyjny, dietetyczne, środowiskowe
• Niska podaż wapnia
• Niska lub nadmierna podaż fosforu
• Niedobory białkowe
• Dieta bogato białkowa
• Obniżona podaż wit D
• Palenie tytoniu
• Niska aktywność fizyczna
• Nadużywanie alkoholu
• Stosowanie leków: glukokortykosteroidy, preparatyT3 i T4, przeciwdrgawkowe, osłaniające żołądek, zawierające glin, heparyna, tetracykliny, przeciwnowotworowe

                         Znaczenie żywienia:

• WAPŃ – wchłaniany jest w jelicie cienkim, na proces ten wpływa metabolit wit D,

-Mleko i przetwory mleczne są najlepiej przyswajalnym źródłem wapnia,

(Przy nietolerancji Laktozy – zmniejszenie wykorzystania Ca do 50 %, zalecana maślanka, hydrolizaty kazeiny Nutramigen)

Soja, fasolka szparagowa, jarmuż, czosnek, słonecznik, sezam, orzechy laskowe Sardynki (Ca 1-  F 2,9) ,Nasiona roślin oleistych

– WITAMINA D – tłuste ryby morskie (makrela, łosoś, sola, śledź), oleje z wątroby tłustych ryb,

– Witamina D wchłania się lepiej w towarzystwie witamin A i C

– WITAMINA K –  (kapusta biała, brukselka, brokuły, szpinak, pietruszka)

– MAGNEZ Mg – produkty zbożowe, ciemnozielone warzywa liściaste, rośliny strączkowe, ryby, kakao

– KWASY OMEGA 3 – przeciwzapalne właściwości,

Światowa Organizacja Zdrowia definiuje cukrzycę jako „grupę chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z nieprawidłowego wydzielania i /lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością rożnych narządów, szczególnie oczu, nerek, stawów, serca i naczyń krwionośnych. Cukrzyca jest w przeważającej większości przypadków chorobą trwającą od momentu rozpoznania do końca życia osoby nią dotkniętej .

Diagnostyka cukrzycy

• osoby zdrowe- prawidłowy poziom glukozy na – czczo waha się w granicach od 70-99mg/dl (3,3-5,5mmol/l)

• Niższe stężenie glukozy oznacza hipoglikemię,
• Stan przedcukrzycowy :

nieprawidłowa glikemia na czczo 100–125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l)

• Cukrzycę, gdy :
• stężenie glukozy zmierzone o dowolnej porze doby przekracza  200 mg/dl ( 11 mmol/l)  i występują objawy hiperglikemii
• dwukrotnie poziom glukozy na czczo przekracza 126 mg/dl (7,0 mmol/l),

  

Każdy chory na cukrzycę typu 2 powinien pozostawać pod opieką lekarza diabetologa i kontrolować glikemię za pomocą glukometru.

Do zalecanych badań okresowych należy oznaczenie odsetka hemoglobiny glikowanej (HbA1c) – wskaźnika wyrównania cukrzycy; zaleca się wykonywanie takiego oznaczenia raz w roku.

Lekarz powinien również zalecić oznaczenie wydalania albumin w moczu. Chory powinien pamiętać o corocznym badaniu okulistycznym dna oka w kierunku retinopatii cukrzycowej, a także codziennie oglądać stopy i dbać o ich higienę.

Rodzaje cukrzycy

– Cukrzyca typu 1 (występuje w wyniku bezwzględnego niedoboru insuliny, najczęściej dotyka dzieci, młodzież i dorosłych poniżej 30 roku życia, może mieć charakter dziedziczny, ale może być też indukowana innymi czynnikami jak np. infekcja wirusowe, stres, urodzenie dziecka w późnym wieku, niedobór
witaminy D)

– Cukrzyca typu 2 ( występuje pod wpływem czynników genetycznych
i środowiskowych, ujawnia się po 30 roku życia, w patogenezie cukrzycy typu 2 istotne znaczenie ma upośledzenie wrażliwości tkanek na działanie insuliny czyli tzw. insulinoodprność)

– Cukrzyca ciężarnych (choroba obejmuje zaburzenia tolerancji glukozy jak i jawną cukrzycę, pojawiające się podczas trwania ciąży, zwykle 2-3 trymestr)

Postępowanie dietetyczne

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego głównym celem leczenia dietetycznego pacjentów z cukrzycą jest utrzymywanie:

– optymalnego stężenia glukozy we krwi, w celu uniknięcia powikłań cukrzycowych

– prawidłowej gospodarki lipidowej

– właściwych wartości ciśnienia tętniczego we krwi w celu zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych

– uzyskanie i utrzymanie prawidłowej masy ciała

Prawidłowa dieta ma bardzo istotne znaczenie !!!

Dieta opiera się na kilku zasadach Zdrowego żywienia opracowanych przez Instytut Żywności i Żywienia obowiązujących zarówno osoby chore jak zdrowe:

* ograniczamy sól w diecie     

* unikamy spożywania dużych ilości słodyczy i cukru

Postępowanie dietetyczne

• unikamy alkoholu
• codziennie jemy warzywa i owoce
• mięso spożywamy o ograniczonych ilościach
• ograniczamy produkty bogate w cholesterol i tłuszcze, zwłaszcza zwierzęce
• spożywamy codziennie przynajmniej 2 szklanki mleka chudego lub jego przetwory
• urozmaicamy spożywane produkty
• jako główne źródło energii – produkty pełnoziarniste
• zachowujemy umiar, nie dopuszczamy do otyłości, nadwagi, pamiętamy o aktywności fizycznej

Dodatkowe zalecenia dla pacjentów z cukrzycą:

– spożywać regularne posiłki

– kontrolować zawartość przyjmowanych węglowodanów

– ograniczać produkty zawierające węglowodany proste  

Założenia diety cukrzycowej:

* węglowodany – zaleca się, aby w większości były to węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (poniżej 55IG). Należy ograniczyć spożywanie węglowodanów prostych. Dozwolone jest używanie słodzików do spłodzenia dawce zalecanej przez producenta, nie jest wskazane używanie fruktozy. Ponadto wskazane jest spożywanie produktów bogatych w błonnik, tak aby jego zawartość wynosiła ok 25-40g/dobę, szczególnie frakcje rozpuszczalne, takie jak pektyny czy beta-glukany.

 

Related Images: